Një agjent i dyfishtë i quajtur “spiuni më i suksesshëm në botë” ka luajtur rolin e tij në ndihmë të presidentit rus Vladimir Putin, në mënyrë që ky i fundit të merrte pushtetin. Sky News deklaron se identiteti i agjentit në fjalë mbetet ende i panjohur, edhe pse që nga ajo tashmë kanë kaluar dekada.
I njohur thjesht si “Njeriu i Katërt”, spiuni rus ishte një ndër të paktët që arriti të depërtonte deri në zemër të shërbimeve të inteligjencës amerikane, por se ndryshe nga të tjerët, ai nuk u identifikua kurrë. Kjo e ka kthyer agjentin në një nga misteret më të mëdha të spiunazhit.
Spiunët e Rusisë në këtë kohë e lanë CIA-n të paralizuar dhe të verbër, pa asnjë të dhënë të besueshme nga ato të cilat i servireshin, ndërkohë që përballej me një rritje të pushtetit të Putinit. Me këtë boshllëk, ish-agjenti i KGB-së Putin ishte në gjendje të konsolidonte pushtetin e tij dhe të krijonte skenën për të marrë kontrollin e Rusisë.
“Njeriu i Katërt” komprometoi identitetin e spiunëve rusë që punonin për Uashington DC dhe zbuloi sasi të dhënash të ndjeshme të CIA-s. Ish-agjenti i CIA-s Robert Baer tha për The Sun Online se veprimet e spiunit në këtë kohë mund të kishin ndryshuar historinë.
Mendohet se ndoshta nëse “Njeriu i Katërt” do të ishte zhdukur, inteligjenca amerikane do të kishte qenë në gjendje të identifikonte kërcënimin nga Putin dhe të paralajmëronte Kremlinin. Ai tha se të gjitha bisedat midis Presidentit të atëhershëm të SHBA Bill Clinton dhe liderit të atëhershëm rus Boris Yeltsin u zbuluan dhe iu bënë të ditura Putinit dhe KGB-s.
Thuhet se Putin më pas ndihmoi në përdorimin e të dhënave për të frikësuar Yeltsin, i cili ishte lideri i parë rus pas rënies së Bashkimit Sovjetik, dhe për të marrë kontrollin në 1999. Putin filloi një reformë mahnitëse të politikës së Kremlinit që do ta ndryshonte vendin përgjithmonë.
“A kishte ndonjë pikë që Clinton mund të kishte folur me Yeltsin për të gjetur dikë tjetër përveç Putinit, nëse do ta dinim se kush ishte Putini dhe çfarë po bënte? A mund ta kishim ndryshuar historinë?.
Mendoj se ndoshta ka pasur mundësi që kjo të ndodhte. Në atë moment, nëse do të kishim kuptuar se KGB-ja po futej në qeverinë ruse, duke përgatitur një marrje në pushtet në vitin 1999, mund edhe të kishe mundësi që e gjitha të ishte shmangur”, tha Baer.
Sipas tij, spiunët rusë që depërtuan në CIA në këtë periudhë njiheshin si ” The Cambridge Five, por më keq se aq” – duke iu referuar rrjetit të spiunazhit sovjetik që u infiltrua në Mbretërinë e Bashkuar nga vitet 1930 deri në 1950.
Dhe ndërsa SHBA kapën një numër spiunësh, kishte ende rrjedhje informacioni që nuk mund të shpjegoheshin, duke i shtyrë ata të fillonin gjuetinë për identifikimin e “Njeriu të Katërt” misterioz.
“Ishte një njeri i katërt – thjesht shikoni provat. Askush nuk e vë në dyshim, shtuar këtu edhe faktin që FBI e ka ndjekur këtë në mënyrë aktive për 25 vjet. Njerëzit dhe dega e BRSS dhe të gjithë të tjerët pajtohen se ekzistonte njeriu i katërt.
Nuk kam asnjë dyshim për këtë, pyetja është se kush ishte ai? Disa njerëz besojnë se ai ka vdekur, disa besojnë se ka pasur një njeri të katërt dhe një të pestë. A ishte ai spiuni më i shkëlqyer ndonjëherë?”, tha Baer për The Sun Online.
Në një përpjekje të dëshpëruar për t’i zhdukur ata, agjencia dhe FBI krijuan Njësinë e Hetimeve Speciale (SIU) në maj 1994 që drejtohej nga shefi me përvojë i inteligjencës Paul Redmond dhe katër oficerë të tjerë. Brenda gjashtë muajve, njësia shumë sekrete u “mbyll”. Vitet 1980 ishin një kohë shkatërruese për agjencitë e inteligjencës amerikane.
Pavarësisht se ishin në prag të fitimit të Luftës së Ftohtë, CIA dhe FBI u tronditën nga një valë dezertimesh të zyrtarëve të lartë në Moskë dhe një numër infiltrimesh të profilit të lartë nga spiunët e mbështetur nga Kremlini.
Midis tyre ishin oficerët e CIA-s Edward Lee Hoëard dhe Aldrich Ames dhe agjenti i FBI-së Robert Hanssen, të cilët së bashku ndihmuan në identifikimin, arrestimin, burgosjen dhe ekzekutimin e agjentëve që punonin për SHBA-në gjatë Luftës së Ftohtë.
Oficerët e CIA-s Laine Bannerman, Diana Worthen dhe MaryAnn Hough dhe analisti i FBI-së Jim Milburn filluan misionin e tyre shumë sekret për të gjetur dhe hequr atë që ata mendonin se ishte “Njeriu i Katërt”.
“Ata shkuan deri në vitin 1983 dhe shikuan afatin kohor kur Ames ishte në punë, kur Hoëard ishte në punë, dhe thjesht nuk u përshtatej. Kishte këto kompromise për të cilat ata thjesht nuk mund të ishin përgjegjës.
Ish djaloshi i CIA-s i kthyer në shkrimtar tha se SIU vuri re shpejt se si një kërkesë e Pentagonit për informacion mbi armët ruse kishte rrjedhur në Moskë.
“Ishte e qartë se lista iu zbulua menjëherë rusëve, të cilët më pas vazhduan të ushqenin dezinformata në CIA, të cilën CIA e kapi dhe po ashtu edhe Pentagoni”, tha Baer. Ekipi u informua gjithashtu për “Njeriu i Katërt” nga një spiun i besuar rus.
Ata gjithashtu vunë re se rusët po vërshonin qëllimisht ambasadën e tyre në Uashington DC me oficerë në një përpjekje për të mposhtur ekipet e vëzhgimit të CIA-s në një taktikë të njohur si “shpërthime yjesh”. Qëllimi i tyre ishte t’i hapnin rrugën një agjenti të KGB-së që të takohej me “Agjentin e panjohur” pa mbikëqyrje të CIA-s.
Por dhurata më e madhe ishte dëbimi i agjentit sovjetik dhe ish-kolonelit të KGB-së, Oleg Gordievsky, i cili u thirr papritur në Moskë nga Londra në maj 1985, u drogua dhe u mor në pyetje.
“Anomalia e vërtetë ishte Gordievsky. Ishte mendimi i konsideruar i FBI-së dhe CIA-s se nuk ishte Ames ai që hoqi dorë nga Gordievsky. Ishte dikush muaj e muaj më parë që ua kishte dhënë identitetin e tij rusëve”, shpjegoi Baer.
Pas javësh hetimi, ekipi i fshehtë përpiloi një listë me gjashtë deri në shtatë të dyshuar dhe kreu një profil të thellë për secilën prej karrierave të tyre. “Kur ata arritën në fund të listës, ata zbuluan se ishte kreu i SIU Redmond”, tha ai.
Së bashku ata ndihmuan në identifikimin, arrestimin dhe vrasjen e agjentëve të CIA-s në Moskë gjatë viteve 1980 dhe 1990. Howard ishte operativi i parë i CIA-s që dezertoi pasi ishte i pakënaqur për shkak të shkarkimit dhe kalimit të informacionit të klasifikuar tek një kontakt i KGB-së në Evropë.
Ai dezertoi në një ambasadë sovjetike në Helsinki, Finlandë, në vitin 1985. Më 12 korrik 2002, ai u gjet i vdekur në shtëpinë e tij në Rusi, siç thuhet nga një qafë e thyer pas një rënieje nga shtëpia e tij. Ames komprometoi më shumë agjentë të CIA-s se çdo oficer tjetër në histori dhe ndihmoi në prishjen e të paktën 100 operacioneve të inteligjencës përpara arrestimit të tij në mars 1993.
Agjenti i CIA-s fliste rrjedhshëm rusisht dhe takonte rregullisht zyrtarë të ambasadës sovjetike, të cilët i paguanin mijëra dollarë për informacionin që ai transmetonte. Kolegët e tij u bënë dyshues pasi ai bleu një shtëpi luksoze prej 50 mijë dollarësh. Ai aktualisht po vuan dënimin e përjetshëm në Institucionin Federal Korrektues në Terre Haute, Indiana. Ekipi ia dorëzoi gjetjet e tyre bosëve të CIA-s në dhjetor 1994.
“Ata e dinin se ky nuk ishte informacion sekret, por ajo që ata donin të bënin në të vërtetë ishte të mos akuzonin Redmondin apo dikë tjetër, ajo që ata donin ishte të hapnin hetimin dhe të shikonin gjëra të tilla si financat, udhëtimet”, shpjegoi Baer.
Por kur Bannerman, Worthen dhe Hough dhe Milburn e hodhën raportin e tyre në duart e shefave duke shpresuar se do të merrnin vendimin e duhur, u vërtetua se ata kishin gabuar ashpër.
“Ajo që ndodhi ishte hakmarrje e menjëhershme kundër tyre. Ata u larguan nga puna dhe iu dhanë punë të parëndësishme. Ishte e qartë se karriera e tyre kishte mbaruar”, tha Baer. SIU u shpërbë dhe u mor nga FBI, ndërkohë Redmond u tërhoq dhe nuk u akuzua kurrë.
