Ka shumë arsye pse udhëheqësit perëndimorë nuk e pëlqejnë Rexhep Tajip Erdogan.
Gjatë qeverisjes së tij njëzetvjeçare, presidenti turk burgosi gazetarë dhe liderë opozitarë, shtypi me dhunë protestat dhe keqmenaxhoi ekonominë, shkruan Politico.
Autokrati turk lajkatoi Rusinë në frontin e politikës së jashtme, filloi aksionin ushtarak në Siri dhe vuri veton ndaj hyrjes së Suedisë në NATO në një moment kritik për Aleancën.
Por ka një arsye pse liderëve evropianë mund t’iu mungojë Erdogan nëse ai humbet zgjedhjet e 14 majit nga rivali i qendrës Kemal Kılıcdaroglu.
Erdogan në pushtet, veçanërisht duke pasur parasysh se ai është bërë gjithnjë e më autoritar vitet e fundit, i ka mundësuar Bashkimit Evropian të shmangë pyetjet dhe diskutimet nëse Turqia duhet të pranohet në radhët e tij.
Për shumë politikanë evropianë, Erdogan është një zuzar i dobishëm që lejon Bashkimin Evropian të përjashtojë në mënyrë legjitime çdo bisedë serioze anëtarësimi me Ankaranë.
Me sjelljen e tij gjithnjë e më të papranueshme, burgosjen e kundërshtarëve politikë dhe nëpërkëmbjen e shtetit ligjor, ai i ka dhënë Bashkimit Evropian një justifikim politik për të shmangur këtë çështje.
Ndryshimi i regjimit do ta ndryshonte këtë dinamikë.
“Në vitet e fundit, ne kemi parë se Turqia dhe BE-ja po lëvizin në drejtime të kundërta”, tha Selim Kuneralp, ish-ambasadori i Turqisë në Bashkimin Evropian.
“Turqia nën drejtimin e Erdoganit është larguar nga vlerat evropiane; procesi i anëtarësimit është ndalur plotësisht dhe pasoja është se hyrja e Turqisë në BE nuk konsiderohet më një qëllim i besueshëm”.
Historia e marrëdhënieve BE-Turqi ka vazhduar për më shumë se 60 vjet.
Në vitin 1959, Turqia aplikoi për t’u anëtarësuar në Komunitetin Ekonomik Evropian (EEC), paraardhësi i BE-së, gjë që çoi në nënshkrimin e Marrëveshjes së Ankarasë në 1963.
Megjithëse një seri grushtesh shteti dhe paqëndrueshmëria politike e vendosën çështjen e integrimit të Turqisë në BE, në vitet 1980 procesi i pranimit ishte ringjallur.
Në vitin 1987, Turqia aplikoi për anëtarësim në EEC. Dhjetë vjet më vonë, ajo mori statusin e kandidatit dhe filloi të përmbushte kriteret e pranimit me hapa të mëdhenj.
Disi në atë kohë Erdogan erdhi në pushtet. Më pas, si lider reformist i Partisë së re për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP), ai foli për pluralizëm, demokraci dhe madje filloi negociatat e paqes me Partinë e Punëtorëve të Kurdistanit (PKK).
Ai ia nisi punës, duke prezantuar reforma që e afruan Turqinë me përmbushjen e kritereve evropiane, si ndryshimi i ligjit për ushtrinë turke për ta vënë atë nën kontrollin civil.
(Edhe pse Komisioni Evropian i vlerësoi ato në atë kohë, këto ndryshime në fakt përgatitën terrenin që ai më vonë të merrte më shumë kontroll mbi ushtrinë.)
Pas një muaji të shkurtër mjalti, marrëdhëniet me Brukselin u përkeqësuan shpejt. Erdogan është bërë gjithnjë e më i frustruar me dinamikën e anëtarësimit në BE; disa vende anëtare e kanë bërë të qartë se nuk janë gati të mirëpresin Turqinë në klubin e tyre.
Kjo dikotomi vendosi tonin për një marrëdhënie gjithnjë e më konfliktuale.
Një sërë çështjesh bënë që marrëdhënia të përkeqësohej dhe të dyja palët fajësuan njëra-tjetrën për këtë.
Vendimi i BE-së për të pranuar Qipron në 2004 është një burim i vazhdueshëm mosmarrëveshjesh.
Turqia pushtoi pjesën veriore të ishullit në vitin 1974, të cilën Nikosia dëshiron ta zgjidhë përpara se të bie dakord për marrëdhënie më të ngushta midis BE-së dhe Ankarasë.
Më pas ndodhi Sarkozi.
Në vitin 2011, presidenti francez vizitoi shkurtimisht kryeqytetin turk për pesë orë. Ai mbërriti në Ankara pa përtypje çamçakëzi dhe dërgoi një mesazh të qartë: anëtarësimi i Turqisë në Bashkimin Evropian nuk është i pranueshëm për Francën.
Disa zyrtarë i thanë Politico se vizita ishte një pikë kthese për Erdoganin, i cili po bëhet më autoritar.
Goditja brutale e tij ndaj protestave në parkun Gezi të Stambollit në vitin 2013 paralajmëroi një përgjigje edhe më të ashpër ndaj përpjekjes së dështuar për grusht shteti në vitin 2016.
Erdogan burgosi dhjetëra mijëra njerëz dhe më pas konsolidoi pushtetin me një referendum kushtetues në 2017, duke shkatërruar të gjitha shpresat që vendi t’i bashkohej Bashkimi Europian.
Dora e tij e fortë ishte në kontrast të drejtpërdrejtë me kriteret e Kopenhagenit, kushte që duhet të përmbushë një vend që dëshiron të anëtarësohet në BE, të cilat përfshijnë respektimin e shtetit ligjor, të drejtat e njeriut dhe mbrojtjen e pakicave.
Deri në vitin 2018, liderët evropianë ishin mjaftuar. Këshilli Evropian tha qartë atë vit: negociatat e pranimit të Turqisë janë në një “ngërç”.
Zgjedhjet e së dielës janë bërë një nga provat më të mëdha në karrierën politike të Erdoganit. Sondazhet e opinionit e tregojnë atë të barabartë me opozitën e udhëhequr nga Kılıcdaroglu.
Një ndryshim i qeverisë ndoshta do të sillte freski në partneritetin mes Turqisë dhe Perëndimit.
Kılıcdaroglu tha se dëshiron të rifillojë procesin e pranimit në BE dhe do të sigurohet që Turqia të respektojë vendimet e Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut, ndryshe nga Erdogan.
Por perspektiva e një lidershipi të ri në Turqi mund të mos heqë shumë nga shkaqet themelore të mosmarrëveshjes.
