Raporti i fundit nga Monitori i Ndalimit të Armëve Bërthamore të Ndihmës Popullore Norvegjeze thotë se frika nga lufta bërthamore në 2022 është rritur në nivelet më të larta që nga Lufta e Ftohtë dhe se arsenali global i armëve bërthamore të disponueshme për përdorim nga forcat e armatosura është nëntë prej forcave bërthamore, u rrit në mënyrë alarmante.
Raporti i Monitorit të Ndalimit të Armëve Bërthamore të Ndihmës Popullore Norvegjeze thotë se raporti i fundit i publikuar të mërkurën, më 29 mars, tregon se në fillim të vitit 2023, nëntë kombet bërthamore kishin një rezervë të kombinuar prej afro 12,512 kokash bërthamore, nga të cilat 2,936 ishin çmontuar dhe ishin në pritje për t’u çmontuar.
Pjesa e mbetur prej 9,576 janë të disponueshme për përdorim ushtarak dhe kanë një fuqi të kombinuar shkatërruese më të madhe se 135,000 bombat e hedhura në Hiroshima.
Raporti citonte Hans M. Kristensen, drejtor i Projektit të Informacionit Bërthamor në Federatën e Shkencëtarëve Amerikanë dhe një kontribues në Monitorin e Ndalimit të Armëve Bërthamore, të ketë thënë se çdo vit stoku global i kokave bërthamore po bie paksa.
Kështu, në vitin 2022, ka pasur një reduktim nga 12,705 koka luftarake në fillim të vitit në rreth 12,512 në janar 2023, pasi Rusia dhe Shtetet e Bashkuara çmontojnë një numër të caktuar të kokave bërthamore të vjetra që çmontohen çdo vit, shkruajnë portalet.
Christensen shtoi se kishte një rritje prej 136 kokash në 2022 në stokun e përgjithshëm global të kokave bërthamore të disponueshme për përdorim ushtarak, pasi Rusia, Kina, India, Koreja e Veriut dhe Pakistani vazhduan të zgjeronin rezervat e tyre të kokave të luftës.
“Kjo rritje është shqetësuese dhe vazhdon një trend që filloi në vitin 2017. Nëse kjo nuk ndalet, së shpejti do të jemi dëshmitarë të rritjes së numrit të përgjithshëm të armëve bërthamore në botë për herë të parë që nga Lufta e Ftohtë”, tha redaktori i Monitoruesi i Ndalimit të Armëve Bërthamore Grethe Ostern nga Ndihma Popullore Norvegjeze.
Raporti vuri në dukje se të nëntë shtetet e armatosura bërthamore të botës mbeten në mospërmbushje të detyrimeve të tyre ekzistuese sipas nenit VI të Traktatit për Mospërhapjen e Armëve Bërthamore (NPT) për të “vazhduar negociatat në mirëbesim” për çarmatimin bërthamor.
Gjithashtu shtohet se 35 vende në botë nuk kanë armë bërthamore, duke përfshirë 32 të ashtuquajturat shtete nën ‘ombrellën bërthamore’, kanë shkelur një ose më shumë ndalime të Traktatit për Ndalimin e Armëve Bërthamore vitin e kaluar, kryesisht duke ndihmuar dhe duke nxitur shtetet bërthamore që të vazhdojnë të posedojnë armë në emër të tyre.
Përveç kësaj, Evropa ka numrin më të madh të vendeve, veprimet e të cilave janë në kundërshtim me Traktatin për Ndalimin e Armëve Bërthamore dhe që votojnë kundër Traktatit në Kombet e Bashkuara.
Ostern shtoi se ata përjetësojnë idenë se armët bërthamore janë legjitime, të nevojshme dhe pengesa kryesore për çarmatimin bërthamor.
Pavarësisht kësaj, thekson Monitori i Ndalimit të Armëve Bërthamore, Traktati për Ndalimin e Armëve Bërthamore u forcua në vitin 2022. Shkalla e ratifikimit apo pranimit të vendeve të reja në Traktat është përshpejtuar.
Deri më 29 mars 2023, numri i shteteve nënshkruese të Traktatit arriti në 68, me 27 shtete të tjera që e kanë nënshkruar atë, por nuk e kanë ratifikuar ende.
Kjo do të thotë se vetëm katër vende duhet të nënshkruajnë ose të aderojnë përpara se Traktati të arrijë në 50 përqind të të gjitha vendeve.
Raporti përfundon se, si rezultat i sugjerimeve të rregullta nga Ukraina dhe Rusia për mundësinë e përdorimit të armëve bërthamore, sistemi i monitorimit të ndalimit është më i rëndësishëm se kurrë.
Kriza e Ukrainës ka treguar se armët bërthamore nuk krijojnë paqe dhe stabilitet ose pengojnë agresionin, por përkundrazi intensifikojnë luftërat konvencionale dhe inkurajojnë marrjen e rrezikut që mund të çojë në luftë bërthamore.
