Një rikthim i Tony Blair në politikë?! Kjo ka qenë kryefjala e ditës në Britaninë e Madhe pas një artikulli të tejmbushur me detaje të publikuar nga gazetari i mirënjohur skocez Andrew Neil, i njohur edhe si mik i afërt i ish-kryeministrit.
“Tony Blair ka një mision të ri, të jetë truri i një qeverie të qendrës së majtë që do të zëvendësonte administratën e sëmurë konservatore të Boris Johnson në zgjedhjet e Përgjithshme të ardhshme”, ka thënë Neil, në paralajmërimin që do të trondiste me themele politikën angleze nëse do të bëhej realitet.
Por ai vijon më tej, duke shpjeguar se kjo nuk do të thotë kthim në politikën elektorale për vetë ish-kryeministrin laburist.
“Ai është mjaft realist për të ditur se kjo nuk do të ndodhë kurrë. Plagët e luftës së tij të shkuar keq në Irak janë shumë të thella, rreziqet e sigurisë për të nga fushata publike janë shumë të rënda. Një herë ai më tha në sigurinë e zyrës së tij anonime në Londër se detaji i tij i përhershëm i sigurisë nuk do ta lejonte as të kalonte rrugën për të pirë një kafe në kafenenë lokale, pasi e tillë ishte urrejtja e thellë ndaj tij që fatkeqësia e Irakut kishte rrënjosur mes popullit”, nënvizon Neil.
ANALIZA E PLOTË:
Ai vështirë se mund të kandidojë për poste të larta, edhe nëse marrim në konsideratë se Joe Biden arriti të kandidonte për president në vitin 2020 falë kufizimeve të pandemisë.
Dhe, megjithëse në moshën 69-vjeçare ai nuk do të mendohej shumë i vjetër për të qenë president i SHBA-së në politikën gjithnjë e më gerontokratike të Amerikës, por me siguri emri i tij llogaritet jashtë listës së kthimit si kryeministër i Britanisë, pasi ky vend ka më pak nderim për pleqërinë.
Por kjo nuk do të thotë se ai nuk mund të luajë sërish një rol kyç në politikën britanike. Në të vërtetë, ai tashmë është në manovra për ta bërë këtë gjë.
Kjo ishte e qartë nga takimi qendror i së enjtes për të ardhmen e Britanisë, organizuar nga Instituti Tony Blair. Shumë emra që dolën në skenën politike prej Blairi në të kaluarën, ishin të pranishëm atje, nga Patricia Hewitt te Andrew Adonis, plus ndjekës të rinj të kampit si ish-majtisti konservator Rory Stewart dhe Gina Miller.
Ishte një mbledhje e të mbeturve nga qendra e majtë dhe e djathtë, por Blair ishte mjaft i zgjuar për të theksuar se qëllimi i saj nuk mund të ishte rihapja e çështjes së Brexit, edhe nëse kjo është ajo që shumica do të donin të bënin, dhe ka të ngjarë të mendohet sërish gjatë rrugës.
Përkundrazi, qëllimi i saj ishte të fillonte procesin e hartimit të një axhende të re për qendrën dhe qendrën e majtë. Asgjë thelbësore nuk u vendos në këtë mbledhje të parë, pasi në të vërtetë ajo kurrë nuk shkoi përtej gjeneraliteteve më të buta dhe titujve të paqartë lëndor që kërkonin vëmendje.
Por Blair dhe instituti i tij synojnë të vënë “mish mbi kockat” e këtij diskutimi të parë.
Ashtu si me shumë nga politikat tona këto ditë, entuziazmi i ri i Blair-it për politikën britanike e ka origjinën në mbyllje. Në vend që të rrotullohej rreth globit për t’u shërbyer klientëve të tij të ndryshëm miliarderë, ai u detyrua të shpenzonte pjesën më të madhe të pandemisë në vendqëndrimin e tij Faux-Chequers në Buckinghamshire.
Prej aty ai kaloi më shumë kohë duke vëzhguar politikën e brendshme sesa kishte për vite me radhë. Kjo ringjalli interesin e tij dhe ai vendosi të përfshihej më shumë. Ai i ka të gjitha paratë që i nevojiten, është kujdesur për familjen e tij me pasuri shumë brezash. Ai gjithashtu do të kishte disa pikëpamje mjaft të forta për atë që duhet bërë.
Disa mendojnë se ai është gati të krijojë një version britanik të “En Marche”, të Emmanuel Macron-it, lëvizja centriste që ndërthur të majtën dhe të djathtën që zëvendësoi partitë kryesore franceze, e shtyu Macron në presidencë në 2017 dhe e rizgjodhi atë për pesë vjet të tjerë në maj. Por Blair është mjaft i zgjuar të dijë se ajo që ndodh në Francë nuk mund të përsëritet lehtësisht në anë tjetër të Kanalit.
Si fillim, partitë franceze kanë qenë gjithmonë shumë më të dobëta se ekuivalentet e tyre britanike, duke u formuar, shpërbërë dhe reformuar vazhdimisht, shpesh rreth personaliteteve të mëdha.
Laburistët dhe Konservatorët janë treguar shumë më të qëndrueshëm. Së dyti, sistemi presidencial francez është më i hapur ndaj trazirave dramatike. Kultura parlamentare e Britanisë është shumë më rezistente ndaj ndryshimeve radikale.
Ajo që Blair ka në mendje shkon shumë më tepër me të qënit britanik. Ai ka arritur në përfundimin se, pavarësisht nga të gjitha problemet e qeverisë konservatore, Laburistët nën drejtimin e Keir Starmer nuk kanë gjasa të fitojnë një shumicë të përgjithshme në zgjedhjet e ardhshme (Ed Balls më tha të njëjtën gjë disa javë më parë).
Do të duhet të ketë një lloj akomodimi me Liberal Demokratët dhe të Gjelbërit (duke supozuar se ata do t’i fitojnë disa vende). Më mirë të fillojmë tani me atë lloj axhende politikash që mund t’i bashkojë ata, jo në një koalicion zyrtar David Cameron-Nick Clegg, por në një marrëveshje pune në të cilën bien dakord disa politika kryesore.
Nëse ka një shabllon evropian, nuk është Franca. Është qeveria gjermane e qendrës së majtë e socialdemokratëve, të gjelbërve dhe liberalëve demokratë të lirë, për të cilën Blair flet ngrohtësisht, siç bëri David Miliband kur e intervistova në Nju Jork muajin e kaluar.
Bler kishte diçka të tillë në mendje në prag të zgjedhjeve të përgjithshme të vitit 1997. Por ai fitoi me një rrëshqitje të tillë saqë nuk kishte nevojë për Liberal Demokratët e Paddy Ashdown, me të cilët ai kishte qenë në ballafaqim që më parë.
Blair mendon se Starmer nuk do të jetë në një pozicion kaq me fat. Për Blair kjo është personale. Nëse Laburistët e Rinjë ishin triumfi përfundimtar i Margaret Thatcher, në kuptimin që jo vetëm që ajo e transformoi partinë e saj konservatore, ajo ndryshoi opozitën laburiste nga çdo njohje, kështu që Brexit ishte refuzimi përfundimtar i Blair – një mohim i të gjitha përpjekjeve të tij për të na bërë një socialdemokraci kryesore e stilit evropian.
Sa më mirë do të dukej trashëgimia e tij nëse ai mund të ishte dora udhëzuese pas një Blairism 2.0 të ri për vitet 2020. Strategjia nuk është e papërfillshme. Por kjo kërkon një kontroll të realitetit. Diskutimi i konferencës “E ardhmja e Britanisë” ankohet për ‘një vakum ku populizmi i të majtës dhe të djathtës ka lulëzuar’.
Por a po lulëzon populizmi në Britani?
Nuk ka dyshim se Jeremy Corbyn përfaqësonte një populizëm të së majtës së fortë, me premtimet e saj të shumta për shpenzime dhe të gjitha llojet e gjërave falas (përfshirë brezin e gjerë), të gjitha të paguara në mënyrë magjike me taksa shtesë vetëm për më të pasurit. Por populli britanik e hodhi poshtë tërësisht këtë populizëm të majtë në dhjetor 2019.
Të mbeturit do ta konsiderojnë përgjithmonë Brexit-in si një rritje të pakuptueshme populiste të së djathtës. Por edhe nëse ua jepni atyre këtë, nuk ka asgjë tjetër që është populiste në lidhje me qeverinë e Johnson, me mbështetjen e saj të qendrës/qendrës së majtë për rritjen e shpenzimeve publike, taksat e larta dhe emetimet neto të karbonit zero.
Madje edhe Blair u detyrua të pranonte në fjalën e tij përmbyllëse në konferencën e tij se ajo ishte në të vërtetë mjaft e zakonshme.
Për më tepër, nëse populizmi ka qenë i shfrenuar vitet e fundit, çfarë e shkaktoi atë? Ndoshta Bler duhet të shikojë në pasqyrë: sepse pjesa më e madhe e tij ishte një reagim ndaj qendrës së majtë të pandërprerë që ai shtynte dhe ende përkrah.
Kur Bashkimi Evropian u zgjerua në vitin 2004 për të marrë Evropën Lindore, shumica e anëtarëve të BE-së shkuan për një tranzicion të menaxhuar duke përfituar nga dispozitat që lejonin futjen në faza të së drejtës së anëtarëve të rinj për lëvizjen e lirë të punës. Por jo Britania e Blerit, e cila hapi kufijtë që në ditën e parë.
Parashikimet zyrtare të Mbretërisë së Bashkuar, të cilat parashikonin se 5,000 deri në 13,000 emigrantë në vit do të vinin në Britani, u bënë shpejt të dukeshin qesharake. Më shumë se 850,000, shumë me aftësi të ulëta, erdhën në shtatë vitet pas vitit 2004 (ekuivalente me 3% të popullsisë në punë në MB). Dhe më shumë njerëz udhëtuan këtu në vitet pas kësaj.
Shumë prej tyre arritën në zona të tilla si East Midlands, ku vendet e punës, strehimi, shkollat dhe shërbimet e tjera publike ishin tashmë nën presion. Brenda këtyre shifrave qëndrojnë rrënjët e Brexit, ngritja e Nigel Farage dhe rezultati i referendumit të 2016-ës. Ishte një autogol tërësisht i vetë-shkaktuar nga Blair dhe nxitësit e fansave të tij, një shembull klasik i asaj që ndodh kur një elitë me shumë vetëbesim humbet kontaktin me ata që është menduar të përfaqësojë.
Por ndezja e flakëve të populizmit nga Blair nuk u ndal me kaq. Një vit pas rrëshqitjes së tij të parë në 1997, ai prezantoi një Akt të të Drejtave të Njeriut. Në fillim dukej krejtësisht e duhur. Në fund të fundit, çfarë mund të jetë më britanike se të drejtat e njeriut?
Por me kalimin e viteve, në duart e gjyqtarëve aktivistëve dhe avokatëve të majtë, u bë më e vështirë, nëse jo e pamundur, të dëboheshin vrasës dhe përdhunues të huaj, të ktheheshin azilkërkuesit e dështuar ose emigrantë të paligjshëm, të vihej drejtësia për viktimat në një aeroplan shumë më të lartë, sesa të drejtat e kriminelëve.
Dhe ndërsa kjo depërtoi në jetën tonë kombëtare, farat e populizmit u ndezën më tej.
Ndërsa vitet e Blair përparuan, shumë njerëz u larguan edhe më shumë. Pothuajse të gjitha institucionet e mëdha të vendit, nga BBC-ja te Trusti Kombëtar, Trustet e NHS-së në pothuajse çdo universitet dhe muze të madh, ishin gjithnjë e më shumë në duart e atyre që ndanin pikëpamjet e qendrës së majtë të Blairit për botën.
Kjo krijoi një aristokraci të re, të mirëpaguar të sektorit publik (kuangokratët) pikëpamjet e së cilës ishin jashtëzakonisht të ngjashme: pro-globalizimit, anti-Brexit, obsesive për diversitetin (përveç nëse përfshin njerëz me prejardhje të varfër), shkolla anti-gramatike (ndërsa dërgonte fëmijët e tyre në shkolla private), zero zero (siç fluturuan nëpër botë), migrim masiv (ata kishin nevojë për dado dhe hidraulikë), anti-Tory (natyrisht).
Asnjë nga këto pikëpamje nuk është domosdoshmërisht e gabuar në vetvete. Me disa jam dakord. Por nëse nuk i keni mbajtur të gjitha, atëherë nuk ka gjasa t’ju vijë një takim i madh publik.
Dhe miliona që nuk i mbanin papritmas e panë veten të nënshtruar nga ata që i mbanin. Më shumë benzinë në flakët populiste, të cilat u ndezën më tej kur aristos e sektorit publik rrëshqiti rehat në pararojë të botës së re të kulturës së mërzitshme dhe të anulimit. Ka shumë për të thënë për një qeveri të arsyeshme, të moderuar, të qendrës. Por kur ajo bëhet arrogante, e largët dhe elitare, përfundon duke krijuar populizmin që ndikon në neveri.
Franca mund të mos jetë modeli për misionin e ri të Blerit, por ai përmban një paralajmërim të matur.
Po, Macron shkatërroi partitë e vjetra të qendrës së djathtë dhe të qendrës së majtë dhe krijoi një epërsi të re centriste. Por ku i la kjo ata të pakënaqur nga centrizmi i tij gjithëpërfshirës? Ata nuk kishin ku të shkonin veç ekstremeve dhe në zgjedhjet parlamentare të muajit të kaluar pikërisht aty shkuan.
Partia e dytë më e madhe në Asamblenë Kombëtare të Francës është një koalicion i krahut të majtë i udhëhequr nga Jean-Luc Mélenchon, një version francez i Jeremy Corbyn, megjithëse më i majti.
Partia e tretë më e madhe është Tubimi Kombëtar i djathtë i Marine Le Pen, e cila e rriti përfaqësimin e dhjetëfish dhe tani ka 89 vende në asamble. Imagjinoni ndjenjën e krizës kombëtare dhe të turpit – thirrjet e ankthit nga Remainers – nëse Dhoma e Komunave do të kishte zgjedhur 89 deputetë të së djathtës në vitin 2019.
Pasoja e centrizmit të Macron ka qenë çlirimi i forcave populiste në të djathtë dhe të majtë dhe për ta bërë Francën politikisht të paqëndrueshme – ndoshta edhe të paqeverisshme. Është një pije e rrezikshme.
Pas përplasjes së shkurtër të laburistëve me neo-marksizmin korbinist dhe shakave rraskapitëse të qeverisë aktuale të Johnson-it pa qëllim, unë mund të kuptoj mirë tërheqjet e një kthimi në qeverinë e Blairit.
Laburistët e rinj respektuan në masë të madhe vendbanimin e ri Thatcherite, por sollën shpenzime shtesë të nevojshme për shkollat dhe spitalet tona. Taksat ishin më të ulëta, shpenzimet më të përmbajtura, rritja ekonomike më e lartë dhe inflacioni më pak se në kohën e Johnson.
Por, i pakontrolluar, centrizmi – ose më saktë – një epërsi e qendrës së majtë, rrezikon të krijojë forcat populiste për të cilat supozohet të jetë një kundërhelm.
Teksa Blair mendon rimishërimin e tij si grindje eminente e forcave të qendrës së majtë të vendit, ai duhet të mësojë jo vetëm nga Franca e Macron-it, por edhe nga rekordi i tij në Britani, i cili padashur hodhi themelet për Brexit-in dhe më gjerë./ BW
