Teksa jetojmë në epokën e teknologjive dixhitale dhe rrjeteve sociale, çështjet që lidhen me mbrojtjen e privatësisë në internet po bëhen gjithnjë e më problematike. Dhe mbrojtja e privatësisë në internet do të varet nga shumë gjëra, duke përfshirë kuptimin tonë të privatësisë dhe të drejtën për privatësi.
Si koncepti ligjor ashtu edhe ai laik do të jenë krejtësisht të ndryshëm nga fakti nëse jetoni në Shqipëri, Mbretërinë e Bashkuar, Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Kinë apo diku tjetër.
“Nëse e lëmë mënjanë këtë dhe fokusohemi tek e drejta e privatësisë, e cila garantohet nga Konventa Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave të Njeriut, atëherë të paktën mund të themi se interneti ka sjellë shumë sfida për mbrojtjen e privatësisë, masën që shumë prej kohësh e kanë shpallur vdekjen e këtij koncepti”, thotë dr. Edina Harbinja, profesoreshë e asociuar në të drejtën e medias, privatësinë dhe teknologjitë e reja në Universitetin Aston në Birmingham.
“Përveç kësaj, nëse marrim parasysh konceptin e ‘kapitalizmit të mbikqyrjes’, të zhvilluar nga Shoshana Zuboff – sipas të cilit të dhënat tona personale janë një mall, dhe ne vetë jemi lëndë e parë dhe subjekt i manipulimit nga kompanitë e mëdha, si dhe shteti – atëherë është e vështirë të flitet për ndonjë mundësi të rëndësishme të mbrojtjes së privatësisë”.
Ajo shton se gjithçka nuk do të ishte aq e zymtë, ka ende mjete që i lejojnë një individi një nivel të caktuar mbrojtjeje, si ligjore (për shembull, Rregullorja e Përgjithshme për Mbrojtjen e të Dhënave Personale në Bashkimin Evropian), ashtu edhe teknike (cilësimet e shfletuesit , VPN, mos më gjurmoni mjete dhe të ngjashme ), dhe përdorimi i tyre do të varet nga njohuritë teknologjike të personit, por edhe nga zona ku ai jeton, nëse flasim për mbrojtje ligjore.
“Në përgjithësi, të dhënat si numrat e kartave bankare, fjalëkalimet, informacionet delikate shëndetësore, fotot intime dhe video materiale duhet të mbrohen posaçërisht ose të mos publikohen në vende të pambrojtura si rrjetet sociale apo shërbimet që nuk mbrohen me enkriptim”, thekson e intervistuara.
Edhe pse ka bashkëpunuar me kompani të mëdha teknologjike si Google, Twitter, Facebook (tani Meta) në projekte të ndryshme, në punën e saj është kritike edhe për praktikat dhe modelet e tyre të biznesit.
“Në dekadën e fundit, këto kompani janë përpjekur të investojnë materiale dhe burime të tjera me qëllim të mbrojtjes së privatësisë së përdoruesve. Megjithatë, përpjekjet e tyre janë kryesisht rezultat i skandaleve dhe gjobave të mëdha nga rregullatorët evropianë në këtë fushë (për shembull Cambridge Analytica ) ose, në përgjithësi, rregullore më të rrepta ligjore në fushën e mbrojtjes së të dhënave personale (Rregullorja e lartpërmendur në Bashkimin Evropian).
Privatësia pas vdekjes, është një koncept që kjo eksperte e ka zhvilluar për më shumë se 10 vjet në fushën e saj kërkimore parësore.
“Me pak fjalë, bëhet fjalë për zgjerimin e mbrojtjes së privatësisë pas vdekjes duke i lejuar individit të vendosë para vdekjes se çfarë do të ndodhë me të dhënat e tij personale, kujtimet, sekretet, veprat e pabotuara dhe aspekte të ngjashme të personalitetit të tij”, thotë Harbinja.
Aktualisht, koncepti si i tillë nuk mbrohet në sistemin juridik të asnjë vendi në botë, por disa vende kanë filluar së fundi të miratojnë ligje që mbrojnë pjesë të caktuara të këtij koncepti (për shembull, mbrojtja e të dhënave personale të personave të vdekur ka është zgjatur në shumicën e shteteve anëtare të Bashkimit Evropian deri në masa të caktuara, le të themi 30 vjet në Estoni).
Më pas ajo shpjegoi se çfarë ndodh në të vërtetë me e-mailet kur një person i caktuar vdes.
“Për momentin dhe menjëherë pas vdekjes, asgjë e veçantë nuk do të ndodhë me e-mailet, sepse është e nevojshme që dikush të njoftojë ofruesin e shërbimit (të themi Google për Gmail) se personi ka vdekur dhe të sigurojë prova për këtë. Sigurisht, ofruesi i shërbimit është në gjendje të deklarojë teknikisht, ose të paktën të supozojë, se dikush ka vdekur duke pasur parasysh aktivitetin e atij personi ose postimet dhe komunikimin e miqve të tyre dhe njerëzve të tjerë, por kjo kompani nuk do të reagojë derisa të marrin konfirmimin, zakonisht një certifikatë vdekjeje. Në atë rast, reagimi i kompanisë do të varet nga kushtet e përdorimit të tyre dhe shumica e kushteve do të përmbajnë një dispozitë sipas së cilës nuk është e mundur të transferohet llogaria e përdoruesit pas vdekjes”, shpjegon Harbinja.
Ajo thekson se një dispozitë të tillë e ka edhe Gmail, por mundëson edhe opsionin “Menaxheri i llogarisë joaktive”, sipas të cilit përdoruesi mund të vendosë para vdekjes të transferojë të gjithë ose një pjesë të përmbajtjes së tij në Gmail, Google Photos, Drive dhe si për një person që ai cakton.
