Një apartament i shëmtuar në lagjen e biznesit të Stambollit është “nervi” i përpjekjeve për të përfshirë më shumë gra në politikën turke.
Por me rreth 60 milionë votues të vendosur për të hedhur votat e tyre në zgjedhjet presidenciale dhe parlamentare të së dielës, disponimi në zyrën e Ben Secerima (Unë Zgjedh) është zhgënjyese.
Kjo organizatë joqeveritare është themeluar dy vjet më parë për të inkurajuar pjesëmarrjen e grave në politikë, veçanërisht për gjetjen e kandidatëve të përshtatshëm për zgjedhjet parlamentare dhe rekomandimin e tyre te partitë politike për fitues të votave.
Në fillim të këtij muaji, Ben Secerim prezantoi 20 gra që do të konkurrojnë për katër parti në zgjedhjet parlamentare të 14 majit.
Megjithatë, për shkak të natyrës së procesit zgjedhor – votat partiake u jepen kandidatëve sipas pozicionit të tyre në listat e partive të renditura – vetëm katër kanë ndonjë shpresë reale për të hyrë në Asamblenë e Madhe Kombëtare të Turqisë.
“Është shumë zhgënjyese për ne. Edhe në partitë më liberale ka një mur për kandidatet femra. Kjo tregon se femrat kanë ende shumë bllokime dhe nuk duan t’i ndryshojnë”, tha Nilden Bayazit, presidente e Ben Secerima.
Pamja më e madhe është po aq dekurajuese për ata që bëjnë thirrje për përfaqësim më të madh të grave në një vend ku gratë përbëjnë 50.7 për qind të elektoratit dhe ku e drejta e votës e grave u fut në vitin 1934.
Nga 600 kandidatët e saj parlamentar, Partia për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP) e Presidentit Rexhep Tajip Erdogan nominoi 113 gra, ndërsa opozita kryesore Partia Popullore Republikane (CHP) zgjodhi 156 gra, që përfaqësojnë 18.8 përqind dhe 26 përqind të përfaqësimit të grave në listat.
Partia e Punëtorëve të Turqisë (TIP) ka pjesën më të madhe të kandidateve femra me 40.5 për qind.
Duke parë numrin e grave të renditura në listat partiake, roli i grave në politikë duket edhe më i zymtë.
CHP ka gra në krye të listës së saj vetëm në 11 nga 87 zonat elektorale të Turqisë, ndërsa AKP ka katër.
Nënpërfaqësimi i grave në legjislacionet kombëtare nuk është një situatë unike vetëm në Turqi.
Sipas Unionit Ndërparlamentar, gratë përbëjnë gjysmën ose më shumë të deputetëve në vetëm pesë vende.
Turqia është e 132-ta në botë, me 17.4 për qind të grave deputete të zgjedhura në vitin 2018.
Disa kanë vënë në dukje shoqëritë patriarkale si pengesën kryesore për përfshirjen e grave në politikë, por dëshmitë në Turqi tregojnë se qëndrime të tilla janë zvogëluar në mënyrë të konsiderueshme.
Në një sondazh të kryer vitin e kaluar nga Ben Secerim dhe agjencia e sondazheve të opinionit publik KONDA, 62 për qind e të anketuarve thanë se politikanet femra do ta ndihmonin Turqinë të zhvillohej dhe të bëhej një shoqëri më e mirë.
Një numër i ngjashëm mbështeti kuotat e detyrueshme për gratë në partitë politike.
Pothuajse tre të katërtat thanë se do të mbështesnin hyrjen e një gruaje nga familja e tyre në politikë.
“Çështja e grave politikane nuk është vetëm një çështje e përfaqësimit të barabartë; një grua politikane nevojitet për një shoqëri demokratike, për drejtësi, për zgjidhjen e problemeve klimatike, për t’i dhënë fund korrupsionit, për transformimin e politikave arsimore dhe për rregullimin e politikave familjare”, tha Nilden Bajaziti.
Gratë turke kanë qenë prej kohësh në krye të fushatave për çështjet sociale.
Çdo 8 Mars, Ditën Ndërkombëtare të Gruas, njerëzit vërshojnë rrugëve duke bërë thirrje për barazi dhe të drejtat e grave.
Tërheqja e Turqisë nga Konventa e Stambollit për Mbrojtjen e Grave nga Dhuna në vitin 2021 ka rritur frikën e aktivistëve të shoqërisë civile.
Në njoftimin e qeverisë në atë kohë thuhej: “Vendimi për t’u tërhequr nga Konventa e Stambollit në asnjë mënyrë nuk do të thotë se Republika e Turqisë ka ‘komprometuar veten për të mbrojtur gratë’. Edhe pse Turqia po tërhiqet nga Konventa, ajo kurrë nuk do të heqë dorë nga lufta kundër dhunës në familje”.
Megjithatë, aktivizmi i shoqërisë civile kryesisht dështoi të përkthehej në pjesëmarrjen e grave në politikën partiake.
“Partitë politike janë kënde lojërash të dominuara nga meshkujt”, tha Gulseren Onanc, themeluese e Shoqatës SES për Barazi dhe Solidaritet.
“Është shumë e vështirë për një grua të bëjë një vend për veten këtu. Gratë dominuan më së shumti në fushën e opozitës civile, por për disa arsye kjo nuk u reflektua në politikë”.
Avokatja Sibel Piskin përfaqëson partinë opozitare Iya në Kirklareli, një nga 20 provincat turke që nuk ka pasur kurrë një grua në parlament.
Ajo u rendit e dyta në listën e partisë, e cila nuk ka gjasa t’i fitojë asaj një vend, pavarësisht nga sondazhet që tregojnë se ajo vlerësohet shumë në rajonin veriperëndimor.
“Nuk u zgjodha sepse në zgjedhjet e mëparshme në 2018 isha në vendin e dytë dhe sërish jam në vendin e dytë. Sigurisht që ka humbje të motivimit, shoqëria është gati për politikanet femra dhe ata mendojnë se vendi do të shkojë më mirë me politikanet femra”.
Nilden Bayazit, një ish politikane e CHP-së, beson se hierarkia e shumicës së partive politike e dominuar nga meshkujt është një pengesë e madhe për gratë.
“Struktura e partisë është kaq formale dhe ende e kontrolluar nga burrat, të cilët ndonjëherë duket se duan të promovojnë burra të tjerë”, tha ajo.
“Për shembull, kryetari i CHP-së në Kirklareli u përpoq të na mbyllte rrugën kur ne propozuam një grua shumë të famshme dhe të aftë”.
Në rrugët e Stambollit, gratë ishin po aq të hapura në opinionet e tyre për dominimin politik të meshkujve dhe se si të zgjidhnin problemet aktuale ekonomike të Turqisë.
“Burrave u pëlqen të sillen sikur kanë fuqinë dhe mendojnë se mund t’i drejtojnë gjërat më së miri”, tha Ayse Cinar teksa shet lule para skelës Kadikoy.
“Por ne jemi ata që me të vërtetë e dimë se si funksionon bota dhe si t’i bëjmë gjërat. Ne kemi nevojë për një udhëheqëse grua që të na nxjerrë nga rrëmuja në të cilën ndodhemi”.
