Qeveria e Shteteve të Bashkuara thuhet se ka ofruar lirimin e Viktor Bout, një tregtar armësh të burgosur rus, në këmbim të lirimit të yllit të basketbollit Brittney Griner dhe ish-marinsit amerikan Paul Whelan, të cilët mbahen nga autoritetet ruse. Por çfarë dihet për Bout, i cili dikur u quajt “Tregtari i vdekjes” dhe aktualisht po vuan një dënim me 25 vjet burg?
Kush është Viktor Bout?
Bout besohet të ketë lindur në Dushanbe, Taxhikistan, të sunduar nga sovjetikët, në vitin 1967. Ai ishte një ish-përkthyes ushtarak sovjetik që filloi karrierën e tij në transportin ajror në fillim të viteve 1990 pas rënies së Bashkimit Sovjetik. Sipas raportimeve, babai i tij ishte automekanik dhe nëna e tij ishte llogaritare; kishte edhe një vëlla.
“Viktori ishte djali aventurier…duke kopjuar këngët e ndaluara pop për të fituar pak para xhepi dhe duke i mësuar vetes Esperanto me besimin se do t’i bënte punë më vonë në jetë”, raportoi e përjavshmja gjermane e lajmeve Der Spiegel në vitin 2010, shkruan Al Jazeera.
Ai u bashkua me Unionin Komunist të të Rinjve, ndërsa ndoqi edhe Institutin Ushtarak të Gjuhëve të Huaja në Moskë. Gjatë kohës së tij në ushtri, ai u dërgua në Mozambik dhe Angola për të punuar si përkthyes. Pas rënies së Bashkimit Sovjetik, Bout bleu një flotë avionësh të vjetër të ngarkesave ushtarake, sipas një raporti të Time dhe filloi një biznes të transportit ajror.
Ai është subjekt i librit, “Merchant of Death”, shkruar nga reporterët investigativë Douglas Farah dhe Stephen Braun, dhe gjithashtu besohet se ka qenë frymëzimi për personazhin e luajtur nga Nicolas Cage në Lord of War, një film i prodhuar në Hollywood, i bërë publik në vitin 2005.
Nga Afrika në Afganistan e Irak
Sipas raporteve, kishte raste kur biznesi i Bout ofronte shërbime ligjërisht për qeverinë franceze, Kombet e Bashkuara dhe SHBA. Megjithatë, sipas Amnesty International, ai ishte gjithashtu i implikuar në shkeljen ose kontributin në shkeljen e embargove të armëve të OKB-së në Angola, Sierra Leone, Liberi dhe Republikën Demokratike të Kongos.
Bout gjithashtu pranoi se kishte qenë në Afganistan në vitet 1990, por mohoi akuzat se ai kishte furnizuar talebanët. Dokumentet kanë treguar se kompania e Bout ishte një nga ato të kontraktuara nga qeveria amerikane për të transportuar furnizime në Irak pas pushtimit të vitit 2003.
Në vitin 2003, Peter Hain, një ish-ministër në ministrinë e jashtme të Britanisë, tha: “Bout është tregtari kryesor i vdekjes, i cili është kanali kryesor për avionët dhe rrugët e furnizimit që marrin armë … nga Evropa Lindore, kryesisht Bullgaria, Moldavia dhe Ukraina në Liberi dhe Angola”.
Çfarë çoi në arrestimin e tij?
Autoritetet amerikane ishin përpjekur të ndiqnin Bout që nga fillimi i viteve 2000 – edhe pse ajo kishte kontraktuar kompaninë e tij për të ofruar mbështetje logjistike për pushtimin në Irak. Megjithatë, autoritetet amerikane “u penguan” nga mungesa e ndonjë ligji sipas të cilit mund ta akuzonin atë.
Në vitin 2008, agjentët e Agjencisë Amerikane të Zbatimit të Drogës, duke u paraqitur si blerës për rebelët e FARC të Kolumbisë, ishin në gjendje të njiheshin me Bout dhe kompaninë e tij. Menjëherë pasi kishin diskutuar për dërgesat e mundshme të armëve me të, ai u arrestua nga autoritetet në Tajlandë përpara se të ekstradohej në SHBA.
Bout u akuzua vetëm në lidhje me marrëveshjen e dyshuar të armëve, por autoritetet amerikane thonë se ai ka qenë i përfshirë në trafikimin e armëve që nga vitet 1990. Ai u dënua me 25 vjet burg dhe u dënua për akuzat e terrorizmit në vitin 2012 por ka thënë se ka operuar biznese legjitime dhe ka qenë ofrues logjistike, përcjell Telegrafi.
Në një intervistë me CNN në vitin 2002, ai tha: “Nuk kam frikë. Unë nuk kam asgjë në jetën time për atë që duhet të kem frikë. Dhe e gjithë kjo histori më duket si një gjueti shtrigash”.
Ministria e Jashtme e Rusisë “kundërshtoi” dënimin e Bout, duke thënë se akuzat përbënin “një urdhër politik”.
Dhe Kremlini prej vitesh kërkon lirimin e tij.
Çfarë dimë për shkëmbimin e raportuar të të burgosurve? Marrëveshja e mundshme është zhvillimi më i fundit në një përpjekje të vazhdueshme të SHBA-së për të siguruar lirimin e Griner dhe Whelan, të cilët SHBA pretendon se po ndalohen gabimisht nga Rusia.
Medalistja e artë olimpike Griner u arrestua me akuzën e posedimit të vajit të kanabisit, ndërsa ish-marinari Whelan u burgos për akuzat e spiunazhit.
“Ne vendosëm një propozim thelbësor në tryezë javë më parë për të lehtësuar lirimin e tyre”, tha të mërkurën Sekretari i Shtetit i SHBA-së, Antony Blinken.
